انواع خط خوش نويسي

هنر هميشه براي ايرانيان از زمان باستان و تا به امروز ارزش خاصي داشته است و برايشان مهم بوده است.هنر در بعضي دوره ها در ايران  بسيار رشد و نمود داشته است و در دوره  صفويه به اوج خود مي رسد. خطاطي يكي از آن هنرهايي است كه در دوره صفويه به اوج خود رسيد و تا به امروز يكي از هنرها  محسوب ميشود . ما در اين مقاله سعي مي كنيم كه در مورد خط هاي خوشنويسي توضيح دهيم .

همانطور كه در مقاله‌هاي بيشتر از اين گفته بوديم، براي مشخص كردن آغاز تاريخ بشريت، پيدايش خط را ملاك قرار داده‌اند. پيدايش خط در ايران و البته در جهان با خط پارسي باستان بوده كه مربوط به تقريباً سال 525 پيش از ميلاد مسيح است.

خطي كه در بين ايرانيان استفاده مي‌شده - تقريباً از سال 300 پيش از ميلاد- پارسي ميانه بوده و تا 800 سال پس از آن نيز مورد استفاده بوده است و متاسفانه با شروع حكومت خلفاي عباسي و بعد دولت‌هاي گماشته اعراب، پارسي ميانه به تدريج از بين رفت. مردمان ايران تا پيش از حمله اعراب از خطوطي مانند ميخي، پهلوي و اوستائي استفاده مي‌كردند و حالا اين حمله موجب رو به افول نهادن پارسي ميانه مي‌شد. اما همين تحولات و همين افت و خيزها سبب شد كه در دوره‌هاي آتي، پارسي نو در ايران ثبت شود، ثبت به عنوان خط رايج و رسمي ايران.

در اينجا مي خواهيم نگاهي به خطوط رايج خوشنويسي در ايران بيندازيم و چون امكان بررسي كامل آن و بررسي تاريخچه خط در ايران در يك مقاله نمي‌گنجد، سعي مي‌كنيم در مقالات آتي به آن را تكميل نماييم.

خط ايراني

آشناترين خط شايد براي همه ما خط نستعليق" باشد. در دوران صفويه با قانونمند شدن خط، زمينه بوجود آمدن نستعليق فراهم شد. اما بيشتر از آن مقدماتي لازم بود به اين شكل كه...

در قرن 4 هجري و در سير رشد و بالندگي خط فارسي بود كه استادان خوشنويسي موفق به ابداع اين خط‌ها شدند: محقق، ريحان، ثلث، نسخ، رقاع و توقيع كه به "خطوط اصول" معروف شدند. از ميان آن افراد مي‌توان به ياقوت مستعصمي و ابن مقله شيرازي اشاره كرد.

آنچه اين خطوط را از هم متمايز مي‌سازد، شكل حروف و نسبت سطح و دور در آنها است. ابن مقله شيرازي همچنين براي اين خط‌ها اصول و قاعده گذاشت و با تكامل اين خط‌ها، از خطوط توقيع و رقاع، خط تعليق به وجود آمد

تعليق

از قرن پنجم هجرى قمري كم كم تغييراتي در خط تحريري بوجود آمد و از اواسط قرن هفتم، بلوغ و تكامل خط موجب بوجود آمدن خطي شد كه محصولي از خط تحريري، توقيع و رقاع بود و بعنوان خط تعليق معرفي شد. اين خط در نوشتن كتاب‌ها و ديوان اشعار استفاده مي‌شده و تا قرن هشتم نيز به تكامل خود ادامه داده است.

خط تعليق مورد استفاده عثمانى‌ها و مصرى‌ها نيز قرار گرفت و آنها با تغييراتي به سليقه خودشان از آن بهره‌مند شدند.

نستعليق

عروس خطوط اسلامي. از تركيب و ادغام دو خط نسخ و تعليق بوجود آمد (قرن 8 هـ. ق). خطي كه گويي كلمات در حال رقص را به نمايش درآورده و در عين حال اين فرصت را فراهم كرده كه خواننده بتواند آن را به راحتي بخواند. بزرگان و استادان برجسته‌ زيادي براي رشد و تعالي خط نستعليق تلاش كردند و دو تا از نام‌هايي كه به آنها اشاره مي‌شود ميرعماد حسني و مير عل تبريزى است. تغييراتي كه ميرعماد حسني -كه هم عصر شاه عباس صفوي بوده- در سبك خط نستعليق ايجاد كرد، همچنان پس از 400 سال توسط خوشنويسان استفاده مي‌شود.

اين خط نه تنها در كشور ايران جايگاه ويژه‌اي دارد، بلكه تمام كشورهاي عرب نيز نتوانستند مانند آن را خلق كنند و اين خط عنوان خود را بعد از تمام اين سال‌ها به عنوان "عروس خطوط اسلامي" حفظ كرده است. البته حتماً اين توقع زيادي از آنان است كه بخواهند چنين كنند، به يك دليل ساده و آن هم اينكه تاريخچه خط امروز فارسي به خطوط "ايراني كهن" مي‌رسد اگر نگوييم كه به پيشتر از آن و اين چيزي است كه در تاريخ هيچ كشور ديگري ديده نشده است. در ادامه مطلب به اين موضوع اشاره خواهيم كرد.

شكسته نستعليق

در اوايل قرن يازدهم و آخر دوره صفويه شايد بتوان سرعت در نگارش را دليلي دانست كه موجب شد پيوستگي كلمات به هم پذيرفته شده و بدين ترتيب خطي متولد شود كه آن را شكسته تعليق ناميدند. اين خط، همان خطي بود كه مورد استفاده كاتبان ديوان بوده است.

سخن پاياني

سرگذشت خط در ايران بسيار جالب توجه است. سير تكامل الفبا نيز همينطور شگفت انگيز است. خط فارسي امروزي از خط‌هاي كهن ايراني سربرآورده كه از دگرگوني خط “ايراني كهن” به ايرانيِ هخامنشي‌ (پارسي)، اشكاني (پهلوي اشكاني) و ساساني (پهلوي ساساني) بدل شده، و امروز خط دبيره فارسي را از آن داريم و اين همان خطي است كه از ايران به همه كشورهاي ديگري كه امروز خطي مشابه فارسي دارند، يا مانند خط پيشين تركيه كه حالا خط خود را تغيير داده، رفته است.

شايد با همين اندك اطلاعات شما هم تمايل داشته باشيد قدم اول را براي خوانا و زيبا نوشتن خط زبان مادري خود يا زبان دومتان، برداريد. مي‌توانيد همين حالا با ثبت نام در كلاس‌هاي خوشنويسي ماژورين آغاز كنيد