پنج زبان ناشناخته جهان

تاريخ گذشته ايي نامفهوم براي انسان امروزي كه نمي داند در گذشته چه اتفاقات مهمي افتاده است.بخشي از تاريخ در مورد خط ها و سنگ نوشته هايي است كه از نياكان به ما رسيده است يا در حفاري هاي تاريخي پيدا شده است.با وجود اين كه خيلي از زبان ها كشف شده اند ولي هنوز بسيار در مورد گذشته سوال هايي دارند.. براي نمونه كتيبه‌هاي گنجنامه همدان در سال ۱۲۲۰ خورشيدي مورد بررسي، مطالعه و نگاره‌برداري قرار گرفت. پس از آن محققان با استفاده از اين كتيبه‌ها موفقيت بزرگي در رمزگشايي از خط ميخي پارسي باستان بدست آوردند. به اين ترتيب گويي سنگ نوشته‌هاي گنجنامه همدان كليدي را به محققان داد تا به وسيله آن كتيبه داريوش بزرگ در بيستون را بخوانند.

امروزه همچنان تعدادي از زبان هاي باستاني وجود دارد كه در انتظار رمزگشايي كامل هستند ما در اينجا به ۵ مورد از آنها مي‌پردازيم.

خط مرويتي (Meroitic)

كلود ريلي، مدير عمليات باستان شناسي فرانسه در سدينگا در مقاله‌اي كه در سال 2016 در دائره المعارف مصرشناسي UCLA چاپ شد بيان كرد: از سال 300 پيش از ميلاد تا سال 350 ميلادي پادشاهي "كوش" در شهر مروه در سودان مستقر بود و از زباني به نام "مرويتي" استفاده مي‌شد.

ريلي نوشت: "مرويتي به دو صورت خط شكسته (cursive) و هيروگليف نوشته شده است كه هر دو از خط هاي مصري گرفته شده اند. متن‌ها در سال 1907-1911 توسط اف. لي. گريفيت رمزگشايي شدند، اما اطلاعات درباره خود زبان هنوز ناقص است و بدون درك زبان، محققان در ترجمه دقيق متون مشكل دارند."

ريلي همچنين مي‌گويد اخيراً وابستگي هايي از زبان مروتيك مشخص شده است به اين ترتيب كه اين زبان متعلق به شاخه شمال شرقي سوداني از زبان‌هاي نيلي ‌صحرايي (Nilo-Saharan) است كه گروهي از زبان‌هاي وابسته به هم هستند. پيش بيني مي‌شود با اين كشف پيشرفت‌هاي بيشتري در درك متون مرويتي با تحقيقات زباني تطبيقي بدست آيد.

زبان دره سند (Indus Valley)

تمدن دره سند (كه گاهي تمدن هاراپان نيز ناميده مي‌شود) در حدود 4000 سال پيش، از بستر رود سند برخاست و در پاكستان و هند امروزه شكوفا شد و بازمانده‌هايي از اين تمدن در افغانستان، تركمنستان و ايران نيز حفاري و كاوش شده‌ است. اين تمدن در طي دوره تغييرات آب و هوايي باستان رو به زوال نهاد. ساكنان بين‌النهرين با آنها رابطه تجاري فعال داشته‌اند و در برخي از متون بين‌النهرين نيز از آنها با عنوان ملوهايي (Meluhhans) ياد شده است.

سيستم نوشتاري كه توسط مردم تمدن دره سند استفاده شده رمزگشايي نشده اما دانشمندان متوجه شده اند كه آنها در نوشتار از يك سري نشانه‌ها استفاده مي‌كرده اند. محققان اميدوارند كه روزي متني پيدا شود كه هم به زبان دره سند نوشته شده باشد و هم به زبان بين النهرين كه از قبل شناخته شده است. اگر چنين متني وجود داشته باشد، مي‌توان آن را در عراق امروزي يافت، جايي كه تجارت ميان بين‌النهرين و تمدن دره سند رخ مي‌داده است.

خط A (Linear A)

خط A يكي ديگر سيستم‌هاي نوشتاري رمزگشايي نشده است كه توسط مينويايي‌هاي (Minoan) باستان استفاده مي‌شده است. آنها در حدود 2500 تا 1450 سال پيش از ميلاد در كرت مي‌زيسته‌اند. اين خط براي اولين بار توسط آرتور ايوانز باستان شناس مورد توجه قرار گرفت كه يك قرن پيش در شهر مينوي كنوسوس حفاري هايي‌انجام داده بود.

فوران تره (Thera) كه در حدود 3500 سال پيش اتفاق افتاد موجب پايان يافتن تمدن مينويايي بوده است. گروه جديدي كه دانشمندان آنها را مايكني‌ها مي‌نامند در كرت به قدرت رسيدند و از سيستم نوشتاري خود استفاده كردند كه اين خط رمزگشايي شده است و محققان آن را Linear B مي‌نامند.

خط نيا ايلامي (Proto-Elamite)

نيا ايلامي يا آغاز ايلامي يا شوش 3 دوره‌اي از تاريخ ايلامي بين سال‌هاي ۳۲۰۰ تا ۲۷۰۰ پيش از ميلاد مي‌باشد و قديمي‌ترين خط ايلامي كه نياايلامي نام‌گرفته، اولين بار ۳۱۰۰ پيش از ميلاد در شهر شوش، در جنوب غرب ايران بكار گرفته شده است، يعني در پايتخت ايلاميان. گويا خط نيا ايلامي از خط ميخي سومري يا خط باستاني سومري گسترش ‌يافته باشد.

خط نيا ايلامي داراي ۱۰۰۰ نشانه است و به‌نظر مي‌رسد كه بايد بخشي از آن واژه‌نگار(Logogram) باشد. اين خط نيز هنوز رمزگشايي نشده و زباني را كه نمايش مي‌دهد هنوز ناشناخته است.

متاسفانه بسياري از متن هاي برجاي مانده در حال حاضر در در خانه خود در ايران نيستند و در موزه لوور هستند. در سال 2013 توافق نامه‌اي بين موزه لوور و كتابخانه ديجيتالي CDLI براي ديجيتالي كردن تمام متون نيا ايلامي موزه منعقد شد.

خط قبرسي- مينويايي (Cypro-Minoan)

اين سيستم نوشتاري به طور گسترده‌اي در اواخر قرن ۱۶ و اوايل قرن 11 پيش از ميلاد در قبرس مورد استفاده قرار مي‌گرفت. نيكول هيرشفلد، استاد مطالعات كلاسيك در دانشگاه ترينيتي در سن آنتونيو، در مقاله‌اي كه در "كتاب آكسفورد دوره مفرغ درياي اژه" (انتشارات دانشگاه آكسفورد، 2010) منتشر شده است گفته فقط حدود 200 متن مربوط به قبرسي- مينويايي باقي مانده است كه "بيشتر آنها بسيار كوتاه هستند". وي همچنين نوشت: تعداد اندك متن هاي قبرسي- مينويايي و طول كوتاه بسياري از اين متن‌ها رمزگشايي را با مشكل روبرو مي‌كند. "رمزگشايي امكان پذير نيست مگر اينكه بايگاني‌هاي قابل توجه و يا [متن] دو زبانه‌اي كشف شود."

سخن پاياني:

ما در اينجا تعدادي از خط‌وطي را نام برديم كه باستان شناسان متوجه شده‌اند كه آنها را نمي‌شناسند و حتماً خط‌هاي بيشتري هم هستند كه هنوز محققان حتي از وجودشان هم بي‌خبر هستند. نكته‌اي كه در اينجا سعي داشتيم توجه شما را به آن جلب كنيم آن است كه خط‌ها به محققان كمك مي‌كنند كه حتي ارتباطات مردم يك ديار را با سرزمين‌هاي ديگر كشف كنند. ولي به رغم اهميت موضوع خط امروزه حكومت‌هايي مانند تركيه خط رسمي كشورشان را عوض كرده‌اند و در اين شرايط رد اينكه ريشه كلمات و ارتباطات قديمي كلمات با هم چه بوده، گم مي‌شود. اين موضوع در نوشتارهاي روزمره ما نيز به چشم مي‌خورد كه اساساً به نوشتار محاوره‌اي هم هيچ شباهتي ندارد. براي نمونه كلمه "بگذار" در عبارت "وسيله‌ها را در جاي خود بگذار." كه تازگي در خط محاوره‌اي بصورت "بذار" نوشته مي‌شود.

كلمه بگذار از ريشه گذاشتن و به معني نهادن و قرار دادن است: "گلها را در گلدانهاي جداگانه بگذاريد."

كلمه بگزار از ريشه گزاردن و به معني ادا كردن و به جا آوردن است: "مردم سپاسگزار قانونگذاران دانا هستند."

اين يك نمونه ساده از كاري است كه ما با بي تفاوتي به خط مرتكب مي‌شويم و به مرور و با گسترش اين خطِ بدون پشتوانه ارتباط خود را با تاريخ خود و اينكه از كجا آمده‌ايم از دست مي‌دهيم.

براي مطالعه درباره زبانهاي باستاني ايراني و غيرايراني مي توانيد از همين جا، از كلاسهاي آنلاين ماژورين آغاز كنيد.